Olga Sobocińska: Moje dzieci mają 9 i 13 lat. Oboje z mężem pracujemy poza domem. Pomijając fakt, że nasze dzieci nie powinny same zostawać w domu na 8-9 godzin, czy pozostawianie ich samych w tym wieku jest zgodne z prawem?
Aplikant adwokacki Klaudia Czerwińska: Zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym rodzice zobowiązani są do wykonywania pieczy nad ich małoletnim dzieckiem. Przepisy nie wskazują dolnej granicy wieku dziecka, od którego może ono zostać same w domu. Rodzice ponoszą odpowiedzialność za swoje dziecko aż do ukończenia przez nie 18 roku życia. Z kolei odpowiedzialność karną za niedopełnienie powyższego obowiązku przewiduje art. 210 Kodeksu karnego, zgodnie z którym ten kto wbrew obowiązkowi troszczenia się o małoletniego poniżej lat 15 albo o osobę nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny osobę tę porzuca, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Wspomniane „porzucenie”, choć brzmi drastycznie, jak wskazał Sąd Najwyższy oznacza po prostu pozostawienie bez jakiejkolwiek opieki. Ustawodawca jest jednak w tej kwestii niekonsekwentny, w myśl art. 43 Ustawy o ruchu drogowym dziecko w wieku do 7 lat może korzystać z drogi tylko pod opieką osoby, która ma co najmniej 10 lat. Wobec tego, skoro dziecko w wieku 7 lat pod opieką 10-latka może poruszać się samodzielnie po drogach publicznych, to tym bardziej 9-latek może zostać w domu z 13-latkiem. Jednak kluczową kwestią do odpowiedzi na zadane pytanie jest rozsądek rodzica. Tylko rodzic wie, czy jego dziecko jest wystarczająco odpowiedzialne i samodzielne, aby mogło zostać w domu na 8 godzin w ciągu dnia bez narażenia siebie lub innych na niebezpieczeństwo.
O.S.: Czy rodzice, którzy ze względu na pracę nie mogą zająć się dzieckiem w czasie zajęć zdalnych, muszą godzić się na naukę zdalną?
K.Cz: Zgodnie z § 2 ust. 3f Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 sierpnia 2020 r. w sprawie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, w przypadku szkół podstawowych oraz szkół ponadpodstawowych, uczniowie, którzy z uwagi na rodzaj niepełnosprawności lub brak możliwości realizowania zajęć z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość, nie mogą realizować tych zajęć w miejscu zamieszkania, dyrektor szkoły ma obowiązek zorganizować zajęcia w szkole lub umożliwić uczniowi realizację zajęć z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość na terenie szkoły. Oznacza to, że np. brak odpowiednich środków technicznych, takich jak komputer czy wystarczająco dobrze działający Internet stanowi podstawę do wystąpienia do dyrektora szkoły z wnioskiem o zorganizowanie zajęć w szkole. Natomiast w sytuacji, gdy uczeń posiada w domu odpowiednie środki techniczne do kształcenia na odległość i jest w stanie się nimi samodzielnie posługiwać, nie zachodzi podstawa do organizowania dla niego zajęć w szkole. Niestety fakt, że rodzice pracują i nie mogą w tym czasie zająć się dzieckiem, nie uprawniają ich do wnioskowania o zorganizowanie nauki w szkole.
O.S.: A co z uczniami szkół zawodowych, technicznych, w których obecność na warsztatach decyduje o nabyciu umiejętności w danym zawodzie? Pewnych rzeczy nie nauczymy się online…
K.Cz: Zgodnie z § 2 ust. 3h Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 sierpnia 2020 r. w sprawie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 w przypadku szkół prowadzących kształcenie zawodowe, centrów kształcenia zawodowego oraz placówek kształcenia ustawicznego od 30 listopada 2020 roku dyrektor może zorganizować zajęcia z zakresu praktycznej nauki zawodu w miejscu ich prowadzenia w wymiarze nieprzekraczającym 10 godzin tygodniowo. Zajęcia te odbędą się, o ile z programu nauczania zawodu lub programu nauczania danej formy pozaszkolnej nie wynika możliwość ich realizacji z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość.
Jednocześnie zajęcia z zakresu praktycznej nauki zawodu mogą być prowadzone u pracodawców lub w indywidualnych gospodarstwach rolnych, przy zachowaniu zasad reżimu sanitarnego.
O.S.: Moje dzieci mają komputery, tablety, telefony. Czy zatem spełniamy wszystkie warunki, aby móc uczyć się zdalnie?
K.Cz: Nauka zdalna może odbywać się w domu ucznia, jeżeli dysponuje on odpowiednimi środkami technicznymi, które umożliwiają mu kształcenie się na odległość oraz gdy jest w stanie się nimi posługiwać. Poza posiadanymi urządzeniami równie ważne jest m.in. szybkie i stabilne połączenie z Internetem oraz odpowiednie miejsce do nauki. Brak jakiegokolwiek z tych elementów stanowi podstawę do złożenia do dyrektora placówki wniosku o zorganizowanie zajęć edukacyjnych w szkole.
O.S.: Czy dyrektor może odmówić nam przyjęcia dzieci do szkoły? Co można zrobić, gdy dyrektor nie wpuści dzieci do szkoły?
K.Cz: Dyrektor szkoły ma obowiązek zorganizować zajęcia dla uczniów, którzy z uwagi na rodzaj niepełnosprawności lub brak możliwości realizowania zajęć z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość, nie mogą realizować tych zajęć w swoim miejscu zamieszkania. W takiej sytuacji są możliwe trzy rozwiązania. Dyrektor może wypożyczyć sprzęt niezbędny do nauki zdalnej w domu, jeżeli uczeń nie posiada np. własnego komputera. Ponadto, może zorganizować zajęcia w szkole albo umożliwić uczniowi realizację zajęć zdalnych na terenie szkoły – przy użyciu sprzętu, którym dysponuje placówka.
Aby uniknąć sytuacji, w której dyrektor odmawia wpuszczenia dziecka do budynku szkoły, warto wcześniej uprzedzić dyrekcję o braku możliwości nauki zdalnej w domu powołując się na §2 ust. 3f 3h Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 sierpnia 2020 r. w sprawie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19.
O.S.: Czy należy wcześniej wystosować pismo do szkoły informujące o zamiarze przyprowadzenia dziecka na zajęcia stacjonarne?
K.Cz: Przepis § 2 ust. 3f omawianego rozporządzenia nie wskazuje wprost czy i w jakiej formie powinno nastąpić poinformowanie dyrektora o konieczności organizacji zajęć dla ucznia z uwagi na brak warunków do nauki w domu. Mimo to, przed przyprowadzeniem dziecka na zajęcia stacjonarne warto wcześniej złożyć oświadczenie o braku warunków do nauki zdalnej w domu, dzięki temu dyrektor będzie miał czas na zorganizowanie zajęć dla ucznia.
O.S.: Czy dziecko musi siedzieć w szkole w masce? Czy może zostać poddane mierzeniu temperatury?
K.Cz: Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii, uczniowie nie mają obowiązku zasłaniania ust i nosa ani poddawania się mierzeniu temperatury. Jednak przepisy przewidują możliwość wprowadzenia obowiązku zasłaniania ust i nosa przez „kierującego placówką”.
Niemniej jednak tego rodzaju działania pracowników szkoły mogą sprawić, że dzieci zostaną postawione w trudnej sytuacji polegającej na dokonaniu wyboru pomiędzy poleceniem rodzica, który nie wyraża zgody na noszenie maseczki przez dziecko a poleceniem nauczyciela/pracownika szkoły, który taki obowiązek dziecku narzuca. Bez względu na to, jakiego wyboru dzieci dokonają – pozostaną w konflikcie emocjonalnym z rodzicem lub pracownikiem szkoły. Jednocześnie wszelkie podejmowane przez pracowników szkoły działania mające na celu zmuszenie dzieci do zakrywania ust i nosa, nie znajdują oparcia w obowiązujących przepisach prawa. W szczególności ustawodawca nie nadał tego rodzaju uprawnień dyrektorom, nauczycielom czy innym pracownikom szkół.
Nauczyciele powinni również pamiętać, że zgodnie z art. 6 pkt 4 Ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 2215), są zobowiązani „kształcić i wychowywać młodzież w umiłowaniu Ojczyzny, w poszanowaniu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w atmosferze wolności sumienia i szacunku dla każdego człowieka”.
O.S.: Jak ma zatem wyglądać lekcja w szkole? Czy dziecko będzie pod opieką nauczyciela?
K.Cz: Dziecko, dla którego zostało zorganizowane nauczanie stacjonarne lub zdalne w szkole, powinno w trakcie zajęć przebywać pod opieką nauczyciela zgodnie ze statutem szkoły.
Klaudia Czerwińska – aplikant adwokacki przy Okręgowej Radzie Adwokackiej w Gdańsku. Pracuje w Kancelarii Adwokackiej Mai Gidian w Gdyni, gdzie zajmuje się sprawami z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego, karnego oraz prawa administracyjnego związanego z epidemią COVID-19.
